Kościół pod wezwaniem Św. Magdaleny

   Kościół kurzętnicki należy do najstarszych kościołów na ziemi chełmińskiej i najciekawszych zabytków ziemi lubawskiej. Zbudowany został na początku XIV w. około 1320 r. w stylu gotyckim z kamienia i cegły. Jego prostokątny korpus, wsparty przyporami, zamyka od zachodu strzelista wieża, zaś od wschodu prezbiterium z prostym szczytem. Obecny wygląd nadały mu przebudowy wykonane w drugiej połowie XVII w. i w 1784 r., zaś ostatnia restauracja miała miejsce w 1892 r. Od strony północnej, przed rokiem 1647, dobudowana została zakrystia. Jest to kościół jednonawowy, przykryty drewnianym dachem, podwójnym sklepieniem podpartym ośmioma podporami ciesielskimi. Kościół ma dwa wejścia od strony północnej przez zakrystię, a od strony zachodniej pod portalem wieży, na której widnieje wiatrowskaz z 1784 r.

   W kościele są cztery ołtarze: główny - późnobarokowy z drugiej ćwierci XVIII w. - o nazwie ,,Koronacja Matki Bożej przez Trójcę Świętą", boczny - po prawej stronie - ,,Matki Bożej z Dzieciątkiem" i św. Rocha", po lewej ,,Serca Jezusowego". - Ponadto warto zobaczyć piękną barokową polichromię, wczesnobarokową ambonę, chrzcielnicę, późnobarokowe konfesjonały pochodzące z klasztoru z Łąk Bratiańskich, rokokową monstrancję gdańską, naczynia liturgiczne oraz krzyż z początku XV w. Obok kościoła znajduje się plebania zbudowana na początku XX w. wraz zabudowaniami gospodarczymi z tegoż okresu.

Jagiełło pod Kurzętnikiem

   To w tym miejscu miało miejsce historyczne wydarzenie. W czasie Wielkiej Wojny Polski z Zakonem w 1410 r. armia polsko-litewska na swej trasie na Malbork miała zaplanowane przejście przez brody na Drwęcy pod Kurzętnikiem, jednak szpiedzy krzyżaccy doskonale znali tę marszrutę wojsk Jagiełły. Wielki mistrz Ulryk von Jungingen przybył spod Świecia do Kurzętnika 2 lipca 1410 r. i tu postanowił rozegrać decydującą bitwę. Zapewne brody na Drwęcy zostały umocnione i naprawione. Ściągnięto z innych zamków żywność i artylerię, zgrupowano w obozie główne siły krzyżackie.

   9 lipca 1410 r. wojska polsko-litewskie wkroczyły na ziemie Zakonu - jak podaje kronikarz Jan Długosz: ,,...stanęły na wielkiej równinie i podniosły w górę wszystkie chorągwie, a wśród nich wielką chorągiew, na której był pięknie wyhaftowany biały orzeł z rozpostartymi skrzydłami i odśpiewano „Bogurodzicę". Wieczorem armia stanęła pod Lidzbarkiem Welskim i rozbiła obóz”. Rankiem 10 lipca armia Jagiełły pomaszerowała wzdłuż rzeki Wel ku przeprawom na Drwęcy. Po przejściu dwu mil stanęła obozem nad Jeziorem Rubkowo, blisko zamku i miasta Kurzętnik.

   Z obozu Jagiełły wyszedł podjazd w celu sprawdzenia sytuacji pod Kurzętnikiem – o tym zdarzeniu pisze Długosz: ,,Skoro więc żołnierze polscy spostrzegli, że Krzyżacy stali tak blisko, zaraz ich część Dwybiegła na harce i pięćdziesiąt koni nieprzyjaciela, które w rzece Drwęcy pławiono, zwaliwszy z nich jeźdźców, zabrali szczęśliwie do obozu królewskiego. Co gdy wojska królewskie obaczyły, właśnie kiedy jedni posilali się strawą, drudzy odpoczywali, zwiodła ich kurzawa wzniesiona od owych koni, mniemali bowiem, że nieprzyjaciel nadchodzi: powstał więc rozruch w obozie (...) Ale po chwili przeminęła trwoga, a wojsko spoczęło bezpiecznie."

   Wielki mistrz Zakonu zadecydował zdziesiątkować ogniem i rozgromić jazdą konną armię Jagiełły, jednak ten poznawszy jego zamiary powołał ,,radę ośmiu". ,,Ci mężowie w tajemnicy naradzali się o wszystkim, a zwłaszcza którędy prowadzić wojsko i w którym miejscu obrać stanowisko". Ustalono w niej odwrót spod Kurzętnika i dalszą trasę na Malbork. O świcie dnia następnego wojska królewskie rozpoczęły odwrót w kierunku Lidzbarka i Działdowa.

   15 lipca 1410 r. wojska polsko-litewskie i krzyżackie spotkały się na polach grunwaldzkich. Były to dwie największe armie w średniowiecznej Europie. Bitwa trwała do wieczora. Zwycięstwo Jagiełły i księcia Witolda było tak wielkie, a straty krzyżackie tak ogromne, że ocalałe z pogromu oddziały wycofały się pośpiesznie do Malborka. Poległ kwiat rycerstwa zachodnioeuropejskiego w jednej z największych bitew średniowiecza.